ورود اسلام به ایران در پایان سلسله‌ی ساسانیان باعث تغییر اساسی در فرهنگ و شرایط اجتماعی ایران شد. به‌طوری که این ماجرا تقسیم‌کننده‌ی تاریخ ایران به دو بخش ایران باستانی و ایران اسلامی است. از آن زمان تا کنون متفکرین ابعاد مختلف این قضیه را بررسی و درباره‌ی جنبه‌های مختلف آن قلم زده‌اند. کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران نماینده‌ی دسته‌ای از این تفکرات است که شهید مطهری در آن دغدغه‌ی خود درباره‌ی هویت ایرانی-اسلامی را شرح داده و به مسئله‌ی مفهوم ملت ایران در مقابل اسلام، سهم ایرانیان در پیشرفت اسلام و نقش اسلام در شکوفایی ایران پاسخ داده است.
تاریخ معاصر ایران با معضل هویت گره خورده است. از دوران قاجار به بعد تلاش برای ملی‌گرایی و رسیدن به هویت یکپارچه با انقلاب مشروطه و ورود اندیشه‌های جدید غربی به کشور، مشکلات و بحران‌های بسیاری را به وجود آورد.
قرن بیستم با انگاره‌ی مدرنیته به بازخوانی گذشته‌ی ملت‌ها و شناخت ریشه‌ها منجر شد. عقب‌ماندگی‌های آشکار ایران در مقایسه با کشورهای اروپایی، گروهی از روشنفکران را به جستجو درباره‌ی علل عقب‌ماندگی مشغول کرد. برخی از این روشنفکران اسلام را عامل گسست از هویت فرهنگی باستانی ایران دانستند و سیطره‌ی اعراب بر ایرانیان را عامل نابسامانی ایران تلقی کردند. گروهی از آن‌ها تقلید از دستاوردهای غرب را راه‌حل خروج از مشکلات ایران معرفی کردند. دسته‌ی دوم اسلام را عامل قطعی عقب‌ماندگی ایران شناسایی کرده و راه‌حل را بازگشت به ایران باستان و سنت‌های آن دانستند. عده‌ای هم باور داشتند که با رجوع به دوران صدر اسلام و کنار گذاشتن خرافات، اشتباهات و انحرافاتی که در زمان حکومت خلیفه‌های عربی و پادشاهان ایرانی به اسلام اضافه شده است، می‌توان مشکلات جامعه‌ی ایرانی را برطرف کرد.
استاد شهید، مرتضی مطهری، محقق، متفکر، نویسنده و از دانشمندان اسلام‌شناس در قرن معاصر است که لحظه لحظه انقلاب اسلامی نقش آفرینی کرد و همواره با قلم روشنگرانه خود، در برابر شبهات و تحریفات به شیوا‌ترین بیان قیام کرده‌است.
کلمه ملت: کلمه ای عربی است به معنای راه و روش در قرآن هم به همین معنی آمده است. (راه و روشی که از طرف یک رهبر الهی بر مردم عرضه شده است.)
کلمه ملت در قرآن ۱۷ بار در ۱۵ آیه آمده
عبارات (لاملہ بیکیم ابراهیم) یا (ملۀ ابراهیم حیفانه) در مورد ملت اشاره دارد.
- درزمان کدام پادشاه ساسانی مسیحیت درایران قوت گرفت؟ جواب: خسروپرویز
- بهترین وسیله برای نمایش نفوذ تدریجی اسلام به ایران کدام است؟ جواب: زبان فارسی
- احساس جمعی یا ناسیونالیسم ملیت در ایران همزمان با چه چیزی آغاز شد ؟ جواب: تحریم تنباکو
