زمین‌شناسی یا ژئولوژی (Geology) دانشی است که عمدتاً ماهیت سیاره زمین و تاریخ آن و ساختمان و اجزای درون آن و انواع سنگ‌ها و سنگواره‌ها را بررسی می‌کند. این علم درباره مواد سازنده زمین، نیروهای مؤثر بر مواد مزبور، برآیندهای آن نیروها، پراکندگی سنگ‌های پوسته سیاره، سرگذشت آن و همچنین گیاهان و جانورانی که در دوره‌های گوناگون زمین‌شناسی وجود داشته‌اند گفتگو می‌کند.
زمین شناسان، افرادی هستند که چگونگی تشکیل زمین، ویژگی‌ها، رویدادهایی که از زمان پیدایش زمین بر آن گذشته است، ساختار، ترکیب سنگ‌ها و کانی‌ها و تاریخچه را، مطالعه می‌کند.
» زمین‌شناسی به شاخه‌های زیر تقسیم می‌شود:
- سنگ‌شناسی: که به مطالعه سنگ‌ها و منشأ آنها می‌پردازد
- چینه‌شناسی: مطالعه تاریخ کره زمین
- دیرینه‌شناسی: مطالعه زندگی گذشته
- کانی‌شناسی: مطالعه کانی‌ها و منشأ آن ها
- زمین‌شناسی فیزیکی: که فرایندهای بیرونی و درونیِ زمین و اثرات آنها در ایجاد شکل‌ها و ساختمان‌های زمین را مطالعه می‌کند
- زمین پزشکی: زمین‌شناسی پزشکی علمی است که به بررسی ارتباط بین عوامل زمین‌شناسی با سلامت انسان‌ها و جانوران و تأثیر عوامل زیست‌محیطی بر پراکندگی جغرافیایی بیماری‌های مرتبط می‌پردازد.
- ژئوشیمی یا زمین شیمی: علم تعیین فراوانی نسبی عناصر و انواع اتمی آنها در زمین.و مطالعه توزیع و مهاجرت هریک از عناصر در بخش‌های مختلف زمین (اتمسفر، هیدروسفر، پوسته و...) و همچنین در کانی‌ها و سنگ‌ها به منظور کشف اصول اداره‌کننده این توزیع و مهاجرت
- زمین‌شناسی اقتصادی: که منابع معدنی زمین را مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهد
- زمین‌شناسی ژئوفیزیکی: مطالعه زمین‌لرزه‌ها و منشأ و چگونگی پیدایش و رفتار آنها
- زمین‌شناسی زیست‌محیطی و زمین‌پزشکی: مطالعه محیط زیست و تأثیرات انواع آلودگی زمین‌زاد و انسان‌زاد بر آن. این شاخه‌ها خود نیز به زیرشاخه‌هایی تقسیم می‌شود
- زمین‌شناسی نفت: به بررسی تولید و چگونگی تشکیل هیدرات‌های کربن (نفت و گاز) می‌پردازد و همچنین نحوه بهینه و اقتصادی استخراج آنها از اعماق لایه‌های زمین با استفاده از دستگاه‌های حفاری.
- زمین‌شناسی ساختمانی: بخشی از زمین‌شناسی است که در مورد توزیع سه‌بعدی سنگ‌های تشکیل دهنده پوسته زمین و تاریخچه تغییرشکل آنها بحث می‌کند. این علم همچنین در رابطه با تغییر و دگرریختی سنگ‌ها طی فرایندهای فشارشی و کششی بحث می‌کند. زمین‌شناسی ساختاری عمدتاً درباره شکل هندسی و مشخصات ظاهری ساختمان‌های مختلف زمین (گسل، چین خوردگی و …) صحبت می‌کند.
- زمین‌شناسی مهندسی: این علم با بکارگیری اصول زمین‌شناسی مانند مطالعه ترکیب کانی‌شناسی، بافت و وضعیت هوازدگی سنگ و خاک، شناخت تاریخچه زمین‌شناسی محیط تشکیل آنها و با درک فرایندها و ساختارهای تکتونیکی و شناخت خطرات زمین‌شناسی به همراه اندازه‌گیری خصوصیات فیزیکی و مکانیکی خاک و سنگ و تجزیه و تحلیل آنها بخشی از نیاز طراحان را برطرف می‌نماید.
