تقویت کننده عملیاتی یا Operational Amplifier و به اختصار Op AMP نوعی قطعه الکترونیکی است که به عنوان یکی از عناصر فعال مدار شناخته میشود و در قالب تقویت کننده ولتاژ با بهره بسیار بالا به کار گرفته میشود. این قطعه نوعی محاسبهگر آنالوگ است که به منظور اجرای عملیات ریاضی در مدارها مورد استفاده قرار میگیرد.
تقویت کننده عملیاتی برای اولین بار در سال ۱۹۴۰ معرفی شده و پس از ۲۰ سال در قالب مدارات مجتمع یا IC به کار گرفته میشد. این تقویت کنندهها به مرور در حوزه مدارهای آنالوگ کاربردهای فراوانی پیدا کردند. آپ امپها معمولا دو ورودی و یک خروجی دارند که ورودیها تفاضلی عمل میکنند. به این معنی که تقویت کنندهی ایسی آپ امپ اختلاف ولتاژ ورودیها را تقویت میکند. یکی از دو ورودی تقویت کننده عملیاتی ورودی منفی یا معکوس کننده نامیده میشود. ورودی دیگر هم مثبت بوده و غیر معکوس کننده نام دارد. در ورودی منفی اپ امپ پلاریته تقویت کننده برای سیگنال وارد شده منفی بوده و به همین دلیل هم ورودی معکوس کننده نام گرفته است.
تقویت کننده مشتق گیر
در مدار مشتق گیر ولتاژ خروجی و ولتاژ ورودی با 180 درجه اختلاف فاز است. یکی از عیوب مدار مشتق گیر تقویت نویز فرکانس بالا است و بهره ولتاژ با با افزایش فرکانس زیاد می شود و این ویژگی باعث تغییر ناگهانی کوچکی در ورودی و باعث ایجاد ولتاژ زیادی در خروجی می شود. به علت این ناپایداری مدار مشتق گیر کاربرد چندانی ندارد.
تقویت کننده جمع کننده
در کاربرد های زیادی نیاز به جمع چند سیگنال وجود دارد. برای مثال در ضبط صدا چند میکروفون برای تبدیل ادوات مختلف موسیقی به سیگنال ولتاژ به کار می روند و این ولتاژها باید با هم جمع شوند تا کل قطعه موسیقی بوجود آید. همچنین در گوشی های حذف نویز، نویز محیط پس از عبور از یک تقویت کننده معکوس کننده با سیگنال جمع می شود تا خودش را حذف کند.