گرمابه از کلمههای «گرم» و «آبه» (محل آب گرم) گرفته شده و از دوران باستان در ایران وجود داشته است. پس از اسلام به دلیل احترام به طهارات و آب کر، اهمیت بیشتری پیدا کرد و تا اواخر پهلوی به خانههای معمولی راه یافت. حمامهای سنتی چند متر پایینتر از سطح کوچه ساخته میشدند تا آب راحت وارد شود و خاک عایق گرما باشد.
بخشهای اصلی: ورودی (سردر-دالان-دهلیز)، بینه (رختکن هشتضلعی یا کشکولی)، میاندر (فضای انتقالی)، گرمخانه (گرمترین بخش با خزینه آب سرد-ولرم-داغ، چالهحوض و شاهنشین). سیستم گرمایش با تون (کوره)، گلخن، گربهرو (لولههای زیر کف) و دودکش؛ نورگیری و تهویه با جامخانههای گنبد. مصالح اصلی: ساروج، کاشی، سنگ مرمر، آجر و تنبوشه؛ تزیینات با کاشی هفترنگ، معرق، آهکبری و مقرنس.
نمونههای معروف معرفیشده: حمام وکیل شیراز، گنجعلیخان کرمان، چهارفصل اراک، خسروآقا و علیآقا اصفهان، خان یزد، سلطان امیراحمد و فین کاشان. تصاویر ترکیبی از بناهای مختلف برای نشان دادن اجزا و تزیینات به کار رفته است.
به درد چه کسانی میخوره؟
- دانشجویان و اساتید رشته معماری، معماری اسلامی و مرمت بناهای تاریخی
- علاقهمندان به تاریخ معماری و فرهنگ ایرانی-اسلامی
- راهنمایان تور گردشگری و توریستهای فرهنگی
- طراحان داخلی که میخواهند از الگوهای سنتی حمام در پروژههای مدرن (مثل اسپا و حمام ترکی) الهام بگیرند
- کنکوریهای کارشناسی ارشد و دکتری معماری و باستانشناسی
- پژوهشگرانی که روی حمامهای تاریخی یا سیستمهای گرمایش و تهویه سنتی کار میکنند
