یکی از گروه های مواد مؤثره گیاهان، اسانس ها هستند و معمولاً دار ای خواص فیزیکی و شیمیایی مانند: فرار بودن، حلال در الکل و دیگر حلال های آلی، عمدتاً بیرنگ در شرایط تازگی و سلامت هستند. اسانس ها از نظر ترکیب شیمیایی همگن نیستند، بلکه به صورت ترکیب های مختلفی مشاهده می شوند، ولی به طور کلی از گروه شیمیایی موسوم به ترپن ها هستند و یا منشأ ترپنی دارند. این ترکیبات معمولاً بو و مزه تندی دارند و وزن مخصوص آن ها اغلب از آب کمتر است. این مواد به روغن های فرار یا روغن های خاص نیز معروفند.
اسانس ها در سلول ها و کرک های ترشحی منفرد و یا مجتمع، غده های ترشحی، مجاری ترشحی در قسمت های سطحی و درونی اندام های مختلف برگ ها، میوه ها، جوانه ها و شاخه های گیاهان وجود دارند. سلول ها و بافت های ترشحی مذکور ممکن است تنها در یک اندام گیاه وجود داشته باشند (مثلاً تنها در گل یا میوه) و یا ممکن است در اندام های مختلف گیاه پراکنده باشند. در این صورت اسانس های حاصله از نظر کمیت، کیفیت و همچنین عناصر و اجزای تشکیل دهنده از اندامی به اندام دیگر تفاوت دارند، به طوری که مثلاً تولیدکنندگان عطر و ادکلن به خوبی می دانند که اسانس های حاصل از گل نارنج تلخ در مقایسه با اسانس های استخراج شده از پوست و میوه این گیاه از کیفیت و ارزش بیشتری دارند. از این رو یکی از مهمترین مسائل گیاهان دارویی مطالعه درباره اسانس موجود در اندام های مختلف یک گیاه و مقایسه آن ها از نظر میزان کیفیت و کمیت با یکدیگر است.
اسانس ها معمولاً در داخل سلول های گیاهی به شکل قطرات کروی و گلبول مانند جای گرفته اند. وجود اسانس تنها در حدود 2.000 گونه از 25.0000 گونه گیاه گل دار گزارش شده که تاکنون شناخته شده است. مهمترین گیاهان دارویی حاوی اسانس متعلق به خانواده ها ی نعناع، سراب، مورد، گشنیز، کاسنی، سرو و تعداد کمی از گیاهان دیگر است. اسانس ها معمولاً متعلق به ترپن ها، سزکویی ترپن ها، الکل ها، آلدئیدها، استرها، فنل ها، اترها و پراکسیدها هستند. این مواد به طور غالب مانع رشد باکتری میشوند و خاصیت ضد تورم، ضد دل درد، آرام بخش، ضد نفخ، اشتها آور و گاهی خاصیت خلط آوری دارند. ممکن است با موادی نظیر صمغ ها و رزین ها همراه شوند، که در این صورت ترکیبات شیمیایی حاصل بسیار پیچیده میشوند. این ترکیبات معمولاً در دمای پایین به صورت جامد بوده و در دمای بالا ذوب و مایع میشوند.
» فهرست مطالب:
- پیشگفتار
- فهرست مطالب
- مقدمه
- توصیف شغلی
- منشأ گیاهی
- مراحل تولید
- خشک کردن
- تقطیر به وسیله آب
- تقطیر با بخار و آب
- طراحی فرآیند
- مدیریت نیروی انسانی
- مدیریت بازرگانی
- مدیریت مالی
- هزینه های سرمایه ای و سرمایه در گردش
- هزینه های متفرقه و پیشبینی نشده
- سرمایه در گردش
- هزینه های تعمیر و نگهداری و استهلاک
- سودآوری و توجیه اقتصادی فعالیت
